KURŞUN KIRME ELEME YIKAMA TESİSİ KENTE ZARAR VERECEK, İTİRAZIMIZI YAPTIK

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI İL MÜDÜRLÜĞÜ’NE
ÇED İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE itirazen gönderilmek üzere; EDİRNE
Rozber Maden İnş. San. Tic. A.Ş. tarafından Edirne İli, Merkez İlçesi Maslak Mahallesi Mevkiinde yapılması planlanan Kırma Eleme Yıkama Tesisi Proje Tanıtım Dosyası’na ait duyuru 03.03.2021 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü nezdinde ÇED süreci başlamış bulunmaktadır.
Proje tanıtım dosyasında gördüğümüz eksiklikler, saptadığımız hatalar ve görüşlerimiz aşağıda sunulmaktadır.
Genel açıklama: Öncelikle Kurşun madeni, tehlikeli atıklar sınıflandırılmasındadır.
Kurşunun Zararları
“Kurşun, toz ve buhar şeklindeki kurşun bileşiklerinin havaya karışması, bulaşmış oldukları cisimlere el teması sayesinde sindirim veya solunum yoluyla vücuda girebilir. Vücuda giren kurşun veya kurşun bileşikleri kolayca absorbe olup kana geçebilir. Dolaşımda kurşun büyük ölçüde kırmızı kan hücrelerine (%80 -90) ve az bir kısmı da plazma proteinlerine bağlanır.
Kanda bulunan kurşun konsantrasyonuna bağlı olarak ortaya çıkan fonksiyonel bozukluklar gösterilmektedir. Organizmaya giren kurşun karaciğer, dalak, kemik iliği, böbrekler, kas ve deri gibi çeşitli organ ve dokularda birikir. Daha sonra buralardan serbest hale geçen kurşun molekülleri kalsiyum bağımlı olarak kemik dokusunda (kurşun fosfat) birikim yapar (Baykut vd, 1987). Serbest kurşunun vücuttan eliminasyonu dışkı ve idrar yoluyladır. Kurşun uzun süre organizmada kalabilen bir maddedir. Organizmada kurşunun koenzim_A inhibisyonu sonucu glisinin ile birleşmesini engelleyip hemoglobin sentezini bozduğu bilinmektedir. Kurşunla akut zehirlenmelerde en önce görülen belirtiler bulantı, kusma, sindirim sistemi iltihabı, ağızda metalik tat, karın ağrıları ve boğazda yanma duygusu şeklindedir. Bir kaç saat sonra dilde koyu renkli çizgiler, idrar azlığı, akut kalp dolaşım yetmezliği, kasılma nöbetleri ve koma görülür. Akut zehirlenmeler 2–3 gün içinde ölümle sonuçlanabilir (Dökmeci, 1988). Kronik zehirlenmelere daha sık rastlanır. Toz, duman ve diğer kurşun partiküllerinin solunum, ağız ve cilt yoluyla alınmasıyla meydana gelir. Kronik kurşun zehirlenmelerinin en belirgin belirtileri; mide-barsak, sinir-kas ve beyin hastalıkları, kan yapısında normal olmayan değişkenler ve böbrek bozuklukları şeklinde ortaya çıkar.“(Baykut vd, 1987) (F.B.E. Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Çevre Mühendisliği Programında Hazırlanan YÜKSEK LİSANS TEZİ)
1-Üretilen kurşunun yüzde 60’ının aküde kullanıldığı bilinmektedir. Diğer kullanım alanları da; Kablo izolasyonu, Hadde ve diğer ürünler, Mühimmat, Alaşımlar, Kimyasal maddeler ve pigmentler, Benzin katkısı ve diğer alanlardır. Bu kullanım alanları listesine bakıldığında kullanım sonrası geri dönüşümün ‘tehlikeli atık’ sınıfında olduğu görülmektedir. Bu nedenle de bu imalatlar kullanım sonrası ilgili mevzuata göre toplanmaktadır. Akülerde kullanılan kurşunun yüzde 95’inin geri dönüş ile geri kazandırıldığını biliyoruz.
Diğer yandan araç yıkama tesislerinde bile araba yıkama esnasında çıkabilecek kurşunun çevreye zararlarını önlemek üzere yerel yönetimlere görevler verilmiş ve önlemler alması emredilmiştir.
Buradan da anlıyoruz ki kurşun tehlikeli bir madendir. Ancak kullanım alanları gereği de sanayiye kazandırılmalıdır. Ağır metal olan kurşun maddesinin, önemli kirleticiler kapsamında tehlikeli ve zararlı atık su içeren ‘’önemli kirletici kaynaklar’’ kapsamında değerlendirilmesi konusunda bir atıfa rastlanmadığı için eksik ve hatalı bir rapordur.

Faaliyet alanı Edirne İli, Merkez İlçesi Maslak mevkiinde, E17-d1 paftasında yer almaktadır. Proje sahası Edirne ili, Merkez İlçesi Maslak civarındadır. Proje alanı kuş uçuşu Edirne il merkezine 5 km’dir. Proje alanı yakın çevresinde Hasanağa Mahallesi 2 km, Barutluk Mahallesi 1,1 km, Ticaret işletmeler 1,1 km ve Edirne içme suyu arıtma tesisi 300 m uzaklıkta yer almaktadır.
Proje alanına en yakın köy 3,10 km mesafe bulunan Maslak köyüdür. Bu sebeple cami, okul, mezarlık vb. yerler Maslak köyü içerisinde kalıp proje dolayısıyla herhangi bir olumsuzluk meydan gelmeyecektir.’’ Denmekteyse bu mesafelerin kent riskli bir alanda ve insan yerleşimlerine oldukça yakın oldukları görünmektedir.
Projede verilen bu bilgilerde yanlışlar vardır. Kurulması planlanan tesis ile Edirne İçme Suyu Arıtma Tesisi arasındaki mesafe kuş uçuşu 300 metre değil, 205 metredir.
O nedenle proje sahası ilk bakışta kent için riskli bir alanda ve yakınlıktadır.
2-Kentteki hava kirliliğine etkisi
2019 yılında yapılan ve “ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2019” da yayınlanan araştırmaya göre;
“Hava kirliliği gerek ülkemizde, gerekse dünyada önemli bir halk sağlığı riski ve sorunu olarak gündemdeki yerini korumaktadır. Her yıl meydana gelen 4,3 milyon ölüm ev içi hava kirliliğine ve 3,7 milyon ölüm dış ortam hava kirliliğine atfedilmektedir. Bu bağlamda, hava kirliliğinin önlenmesi ve azaltılması ile milyonlarca insanın sağlığı, hatta hayatı kurtarılabilir. Bu çalışmada amacımız; Edirne il merkezinde PM10 ve bileşimindeki element düzeylerinin, bu parametreler kaynaklı olası hava kirliliği ve kaynaklarının ortaya konmasıdır. Ayrıca çalışmamızda Edirne il merkezinde PM10 ve bileşimindeki elementler kaynaklı muhtemel sağlık sorunları tespit edilerek, çözüm önerileri geliştirilip ilgili kurumlarla paylaşılacaktır. Edirne T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalitesi İzleme İstasyonunda PM10 değerleri saatlik olarak ölçülmekte ve ölçüm sırasında PM10’lar bir filter kâğıdı üzerinde saatlik olarak toplanmaktadır. Araştırmanın evrenini bu istasyonda 1 Ekim 2016-30 Eylül 2017 tarihinde ölçülen PM10 değerleriyle aynı zaman aralığında toplanan PM10 filtre kâğıtları oluşturmaktadır. Çalışmamızda saatlik PM10 değerlerinden; ortalama, aşan saat sayısı, aşan gün sayısı, günlük ortalamayı aşan gün sayısı gibi değerler elde edilmiştir. PM10 filtre kâğıtları ise TÜTAGEM’ de 24 element (Be, B, Na, Mg, Al, K, Ca, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, As, Se, Sr, Mo, Cd, Sb, Ba, Tl, Pb) için analize tabi tutulmuştur. Çalışmamızda Edirne Merkez ilçede PM10 yıllık ortalaması 44,08±19,8 µg/m3 bulunmuştur. Bu değer DSÖ yıllık PM10 sınır değeri olan 20 µg/m³’ten ve AB yıllık PM10 sınır değeri olan 40 µg/m³’ten üstünde olup, ülkemizde 2017 yılı için belirlenen PM10 yıllık sınır değeri olan 48 µg/m³’ün altında kalmıştır. Ölçüm yapılan 8347 saatin 2247 saati (ölçüm yapılan toplam saatin % 29.9’u) DSÖ ve AB sınır değerleri üzerinde bulunmuştur. Ölçüm yapılan 348 günün 259 günde (ölçüm yapılan toplam günün % 74.4’ü) PM10 değeri DSÖ ve AB sınır değerlerini en az bir kez aşmıştır. Bu verilere göre; Edirne halkı ölçüm yapılan her üç satin birinde PM10 kirliliğine maruz kalmaktadır. PM10 değerleri ortalama, aşan saat sayısı, aşan gün sayısı, günlük ortalamayı aşan gün bakımından kış döneminde yaz dönemine göre anlamlı olarak artmaktadır (p<0.05). Analiz yapılan 24 elementin hepsi PM10 bileşiminde bulunmuştur. Örneklem günlerinde PM10 ve bileşimindeki elementlerin tümünde kış dönemi ortalamalarının yaz dönemi ortalamalarına oranı >1 çıkmıştır (p<0.05). Sonuç olarak Edirne Merkez ilçede PM10 kaynaklı hava kirliliği vardır. Ülkemiz PM10 sınır değeri DSÖ ve AB sınır değerlerine çekildiğinde, PM10 kaynaklı kirliliğin düzeyi katlanarak artmaktadır. PM10 ve bileşimindeki elementler kaynaklı hava kirliliği kış döneminde yaz dönemine göre anlamlı olarak artmaktadır.” (https://www.researchgate.net/publication/336652347_EDIRNE_MERKEZ_ILCEDE_CEVRE_VE_SEHIRCILIK_BAKANLIGI_HAVA_KALITESI_IZLEME_ISTASYONUNDA_OLCULEN_PARTIKULER_MADDE_10_PM10_BILESIMININ_ARASTIRILMASI) Buradan da anlamaktayız ki bölgemizde hava kirliliği mevcuttur. Bunun birçok sebebi yanında doğal gaza geçişteki ağır işleyiş de önemlidir. Bu nedenle kentimizde hava kirliliği mevcut bir tehlikedir. Bu nedenle kurulması düşünülen kurşun kırma-eleme-yıkama tesisinde oluşacak olan toz ve kurşunu yıkayan suyun havaya karışması sonucunda hava kirliliğine etkisi kaçınılmazdır. İşlemler sonucu havaya karışacak tozun dağılımı konusunda sunup dosyasında meteoroloji verilerinin kullanılmamış olması adeta ‘havaya karışım olmayacağı’ varsayımını düşündürmektedir. Oysa toz ve su buharı havaya karışacaktır ve bu nedenle meteoroloji bilgileri de dosyada olmalı idi. 3-Proje sahası Edirne ili, Merkez İlçesi Maslak civarındadır. Proje alanı kuş uçuşu Edirne il merkezine 5 km’dir. Proje alanı yakın çevresinde Hasanağa Mahallesi 2 km, Barutluk mahallesi 1,1 km, Ticaret işletmeler 1,1 km ve Edirne içme suyu arıtma tesisi 300 m uzaklıkta yer almaktadır. “Proje alanına en yakın köy 3,10 km mesafe bulunan Maslak köyüdür. Bu sebeple cami, okul, mezarlık vb. yerler Maslak köyü içerisinde kalıp proje dolayısıyla herhangi bir olumsuzluk meydan gelmeyecektir.” denilmesine rağmen işletmeye gelen madenin kırma-eleme işlemi 365/24 zaman olarak sürekli devam edecektir. Bu sürede çıkacak toz çevreye yayılacaktır. Çıkan atık, açık alanda depolanarak çevreye zarar verecektir. 4-Yıkama Eleme Tesislerinde yıkama işleminde kullanılan suyun % 90’lık çöktürme havuzları sayesinde tekrar kullanılmaktadır. Yıkama Ünitesinden çıkacak atık sular dinlendirme havuzundan sonra tekrar yıkama tesisine gönderileceğinden dolayı tesiste deşarjı yapılmayacaktır. Yıkama ünitesinden çıkacak askıda katı maddesi içeren su, tesis alanı içerisinde planlanan Çökeltim Havuzlarına alınarak içerisindeki askıda katı maddelerin çökelmesi sağlanacak ve tekrar kullanılabilecektir. Katı maddelerin çökeltilmesi işleminde fiziksel yöntemler (bekletme) kullanılacak olup kimyasal kullanımı olmayacaktır. Fiziksel yöntemlerle askıda katı maddeleri giderilmiş su, temiz su havuzuna alınacaktır. Temiz su havuzunda bulunan su bir pompa vasıtası ile buradan alınarak tekrar sisteme verilecektir. Sistemde su, devri daim sistemiyle devamlı kullanılacaktır. Su kullanımı detaylı olarak tanıtım projesinde açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak 300 metre ilerisinde kurulu bulunan Edirne İçme Suyu Arıtma ve Depolama Tesisinden kente gelen su boruları vardır. Bu boruların geçtiği güzergah ile kurşun kırma-eleme-yıkama tesisi arasındaki aralık 50-100 metreye kadar inmektedir. (Şekil:1) Haritada da (Şekil:1) görüldüğü gibi kırmızıçizgi İçme Suyu Arıtma Tesisinden kente gelen su borularının güzergâhıdır. Devamında Hasanağa Deresi vardır ve içme suyu boruları ile kurşun kırma-eleme-yıkama tesisi meyil olarak kavuşmaktadır. Bu da her iki tesiste oluşacak hatalar, arızalar sonucunda içme suyu borularının ve dolayısıyla kent içme suyunun etkileneceği durumu ortaya çıkmaktadır. İşletmenin kurulacağı yerin meyilli bir arazide olması nedeniyle sızıntıların araziye, yağmur anlarında çevrede oluşacak derelere ve Edirne İçme Suyu Depolama ve Arıtma Tesisinden kente gelen su borularının da bulunduğu akım yönündeki sulara katılması önlenemeyecektir. Bu da büyük bir risk olarak karşımızdadır. Bu coğrafi yakınlık tehlikelidir. Kurşun yıkama tesisinden kaçabilecek bir kurşunlu su içme suyu borularındaki bir küçük kırılma ile buluştuğunda vakum gibi dıştan içeri çekilebilecek ve kent suyu tehlikeli duruma gelecektir. Bunun garantisini hiçbir rapor veremez. 5-Sunum raporunda Edirne Belediyesi İçme Suyu Arıtma Tesisi'nde yakınlık 300 metre denmektedir. Resmi verilerde ise bu mesafenin kuş uçumu 205 metre olduğu bilinmektedir. Ayrıca Kurulması planlanan kurşun kırma-eleme-yıkama tesisinin kuzey batısında Bakanlık tarafından yapılarak 2018 yılında Edirne Belediyesi'ne teslim edilen İçme Suyu Arıtma Tesisi Belediyenin ikinci tesisidir. Yine Edirne Belediyesine ait İçme Suyu Arıtma Tesisinin yani birinci tesisin de olduğundan sunum raporunda bahsedilmemektedir. Edirne Belediye İçme Suyu Arıtma birinci tesisi de kurulması planlanan kurşun kırma-eleme-yıkama tesisinin güney batı yönündedir. Edirne Belediyesi her iki içme suyu arıtma tesisinde açık havuzlar olduğu bilinmektedir. Bu da kent içme suyu arıtma tesislerinde bulunan açık havuzların bir şekilde su kaçırılması ve toz yolu ile tehlikede olduğunu göstermektedir. Bu nedenle de kurulması planlanan tesisi çok tehlikeli bir alandadır. 6-Proje sahasında tozumayı önlemek için, yolların ve stok sahalarının nemlendirilmesi için ocak içinde arazöz vasıtasıyla sulama yapılacaktır. Toz kontrol çalışmaları kapsamında günde toplam 6 m3/gün su kullanılacağı öngörülmüştür. “Kullanılacak olan su buharlaşacağından dolayı toz kontrolü işlemi sonrasında herhangi bir atık su oluşumu söz konusu değildir.” denmektedir. Ancak Edirne Belediyesine ait birinci ve ikinci içme suyu arıtma tesisleri ve buralarda bulunan açık havuzların etkileneceği kaçınılmazdır. Buharlaşacak su sonrasında suya bulaşmış olan kurşun tehlike oluşturabilecektir. Araba yıkama sırasında bile kurşun riskinin olduğu ve bu nedenle araç yıkama tesislerinin güveni için yerel yönetimlere güvenlik önlemleri alınmasına dair yönergelerin olduğunu unutmamalıyız. Bu nedenle insan yaşamına ve insan su ve gıda ihtiyaçlarının karşılandığı alanlara bu gibi tesislerin kurulması tehlikelidir. 7-Uluslararası Hamzabeyli Kapısı kara yolu (D535) üzerinde ve 365/24 saat ses çıkaracak bir şekilde çalışacak olması risktir. Öte yandan yerleşim yerlerine gürültü kirliliğini zararsız saysak bile Belediyenin su toplama ve arıtma tesisine kuş uçumu 205 metre olması bir risktir. Bu yakınlık sonucunda 365/24 zaman oluşacak gürültü su arıtma tesisine zarar verebilir ki bunun teknik olarak hesaplanması önceden yapılmalı ver göz önünde bulundurulmalıdır. Su arıtma tesisi gibi bu tesisten kente getirecek büzlerin de bu gürültüden etkilenmemesi imkânsızdır. Bu da kente gelen su için tehlike demektir. Ayrıca Uluslararası karayolu üzerinden olması nedeniyle günün karanlık zamanlarında işletme ışığının ve gürültünün sürücüleri şaşırtma riski vardır. 8-Projenin 49. Sayfasından; “Proje sahası Edirne ili, Merkez İlçesi Maslak civarındadır. Proje alanı kuş uçuşu Edirne il merkezine 84,60 km, Merkez ilçe merkezine ise 22,5 km’dir. Proje sahasına en yakın köy Maslak köyü olup 3,10 km uzaklıktadır. Devamında; “Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Veri Tabanı 2019 verilerine göre Edirne İli ve proje alanı yakınında bulunun ilçe ve köyün nüfus verileri aşağıda sunulmuştur. Proje alanına en yakın Merkez İlçesi’nin toplam nüfusu 26.363 kişidir.” denmektedir. Proje yanlış bilgilerle doludur. Yapılacak tesisin Edirne Belediyesi İçme Suyu Arıtma Tesisine yani ikinci arıtma tesisine mesafesi 300 değil, kuş uçumu 205 metredir. Sunum raporunda bahsedilmeyen Edirne Belediyesi İçme Suyu Arıtma Tesisinin birincisi de tesisin etki alanında kalmaktadır. Ki her iki tesiste de açık havuzlar vardır. Proje tanıtımı yapılan işletmenin yapılacağı alan Edirne Merkez İlçeye bağlıdır ve Edirne Merkez Nüfusu da 26.363 değil 170.000 kişi dolayındadır. Öte yandan havaya karışması sunum dosyasında kabul edilen ve kaçınılmaz olan su buharı ve toza dair önlemleri kapsayan meteoroloji verilerinin olmaması ilginçtir. Bu da projenin alan incelemesinin eksik yapıldığı, bilgilerin yanlış kaynaklardan alındığı, bu nedenle de ciddiyetten uzak olduğunu göstermektedir. 9-Tanıtım dosyasında da denildiği gibi; “Proje alanı; Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’nda E17-D1 Paftasında yer almakta olup, Plan Lejantında “Tarım Alanı” olarak Çevre Düzeni Planı’na işlenmektedir. Proje kapsamında kullanılacak 18.830,52m2’lik tapulu alan kullanılacak olup, kullanılacak alanlarda tarım vasfındaki arazilerden oluşmaktadır.” Tarım alanları, Mutlak Korunacak Alanlar içindedir. Bu nedenle de Danıştay içtihatlarına uygun olarak Anayasanın 17.maddesi, 56.maddesi, 63.maddesinden hareketle; Çevre Kanunu'nun 3/a maddesi gereği yasa tesisin alanı yanlış yerde planlanmaktadır. 10-Alan birçok nedenle risklidir. Yukarıda gerekçelerini saydığımız riskler dışında suyun buharlaşması düşünülmektedir. Bu buharlaşma sonucunda buharın nereye gideceğine dair rüzgâr yön planlaması yapılamayacağına göre tarım arazileri ve özellikle 170.000 nüfuslu kentin üzerine gelebilecek kurşun tozlu buharları düşünmek bile istemiyoruz ki bunu önleyecek hiçbir teknolojik yapılanma da sanırız yoktur. Daha da önemlisi yukarıda da değinildiği gibi kurulması planlanan tesisin her iki tarafında Edirne Belediyesi İçme Suyu Arıtma Tesisi vardır ve bu tesislerde açık su havuzları bulunmaktadır. Bu nedenlerle, Anayasa’nın ilgili maddelerine ve Çevre Kanunu’na uygun olmayan bir alan tercihidir. Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına ve doğal yaşama zarar verebilecek, tüm bölgeyi etkileyebilecek ve kamu yararına aykırı olan “Rozber Maden İnş. San. Tic. A.Ş.” tarafından yapılması planlanan “Kırma Eleme Yıkama Tesisi”nin iptal edilmesini ve acilen sonlandırılmasına karar verilmesini talep ediyoruz. Saygılarımızla. 12.03.2021 Adres: